postępowanie sądowe i egzekucyjne

Istnieją dwa zasadnicze rodzaje postępowań sądowych: cywilne i karne. Postępowanie cywilne obejmuje tzw. sprawy cywilne, czyli sprawy ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz inne sprawy, do których przepisy kodeksu postępowania cywilnego stosuje się z mocy ustaw szczególnych.

Natomiast sprawy karne dotyczą odpowiedzialności sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej. W aktualnym stanie rozwoju naszego serwisu, nie analizujemy problemów związanych z postępowaniem karnym, chociaż omawiamy takie problemy, jak przestępczość gospodarcza, w tym oszustwo kapitałowe, przekupstwo menedżerskie oraz manipulację instrumentem finansowym.

W obrębie spraw cywilnych możemy wyróżnić dwa podstawowe rodzaje postępowań: procesowe i nieprocesowe. Różnica między nimi polega na tym, że proces ma z definicji charakter sporu między stronami, który zostaje przedstawiony sądowi do rozstrzygnięcia - występują więc tutaj powód, który składa pozew oraz pozwany, wobec którego powód kieruje określone żądania. Niezależnie od nich może pojawić się również interwenient główny albo interwenient uboczny (por. interwencja główna i uboczna). Natomiast nieproces to raczej rodzaj problemu, który jeden lub kilka podmiotów przedstawia sądowi do oceny. Nie mamy więc tutaj pozwu, ale wniosek, zaś toku sprawy nie występują powód i pozwany, ale wnioskodawca i inni uczestnicy postępowania. Nie zmienia to oczywiście faktu, że interesy uczestników postępowania mogą być w praktyce sprzeczne.

W odniesieniu do spraw spornych należy również zwrócić uwagę na alternatywne rozwiązywanie sporów, która to nazwa obejmuje mediację, arbitraż i postępowanie pojednawcze. Jednocześnie ze złożeniem powództwa albo nawet wcześniej można również wszcząć postępowanie zabezpieczające.

Ogólną zasadą jest, że sprawy cywilne są rozstrzygane w procesie - chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej. Warto jest też pamiętać, że proces może być prowadzony na zasadach ogólnych albo jako tzw. postępowanie odrębne, do którego stosuje się szereg odmiennych reguł. Do grona postępowań odrębnych należą postępowania w sprawach małżeńskich, w tym sprawy o rozwód i separację, postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, postępowanie o naruszenie posiadania, postępowanie w sprawach gospodarczych, w tym postępowanie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji, postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, postępowanie w sprawach z zakresu regulacji energetyki, postępowanie w sprawach z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty oraz postępowanie w sprawach z zakresu regulacji transportu kolejowego. Jeszcze innym rodzajem procesów są: postępowanie nakazowe i postępowanie upominawcze, które polegają na tym, że w sytuacjach bardziej oczywistych stosuje się uproszczone procedury wydawania wyroków (w tym wypadku są nimi: nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym oraz nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym).

Początkiem postępowania procesowego jest więc pozew, który składa powód albo pełnomocnik procesowy, którego umocowanie stanowią pełnomocnictwo procesowe. Pozew musi być opłacony (wysokość wpisu najczęściej jest determinowana przez wartość przedmiotu sporu) - chyba, że powód jest zwolniony od kosztów sądowych. Pozew powinien spełniać również inne wymogi przewidziane przepisami prawa np. w postępowaniu uproszczonym powinien być złożony na formularzu urzędowym, a w sprawie gospodarczej powód powinien dołączyć do pozwu m.in. odpis reklamacji lub wezwania pozwanego do dobrowolnego spełnienia żądania.

Pozew, który trafił do właściwego sądu (który określa właściwość ogólna albo właściwość przemienna albo właściwość wyłączna) jest przekazywany do rozpoznania na posiedzeniu sądowym, którym jest rozprawa albo posiedzenie niejawne. W toku sprawy sąd prowadzi postępowanie dowodowe, w tym bada dokumenty, zeznania świadków oraz opinie biegłych, prowadzi oględziny i przesłuchanie stron.

Po zamknięciu rozprawy sąd dokonuje rozstrzygnięcia sprawy wyrokiem, który w pewnych wypadkach musi się uprawomocnić zanim trafimy z nim do przymusowej egzekucji przez komornika, zaś w innych może podlegać natychmiastowemu wykonaniu (tzw. natychmiastowa wykonalność wyroku). Co do zasady wyrok prawomocny albo natychmiastowo wykonalny stanowi tzw. tytuł egzekucyjny, co oznacza, że można zwrócić się do sądu o nadanie mu klauzuli wykonalności. Po uzyskaniu takiej klauzuli wyrok to tytuł wykonawczy, czyli dokument z którym możemy już udać się do komornika. Warto pamiętać, że wyrok z klauzulą wykonalności to nie jedyny tytuł wykonawczy - podobną rolę spełnia np. bankowy tytuł egzekucyjny z klauzulą wykonalności. Z drugiej strony, należy mieć na względzie, że nawet gdy komornik przystąpi już do czynności egzekucyjnych, dłużnik wciąż może się bronić, składając powództwo przeciwegekucyjne albo skargę na czynność komornika.

W pewnych wypadkach sąd wydaje wyrok zaoczny, a możliwe jest również sprostowanie, uzupełnienie i wykładnia wyroków przez sąd. Jeśli sąd nie wydaje wyroku, to na mocy przepisów szczególnych sprawę rozstrzyga nakaz zapłaty. Poza tym istnieją jeszcze postanowienia sądu, które są wydawane, jeżeli kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje wydania wyroku lub nakazu zapłaty, a także zarządzenia przewodniczącego.

Od niekorzystnego wyroku przysługuje apelacja, od postanowienia - zażalenie, zaś na orzeczenie referendarza sądowego - skarga. Odrębnymi środkami, dostępnymi jeszcze w ramach pierwszej instancji są sprzeciw od nakazu zapłaty, zarzuty od nakazu zapłaty oraz sprzeciw od wyroku zaocznego. W pewnych sytuacjach możliwe jest również wyłączenie sędziego od rozstrzygania konkretnej sprawy, które musi jednak nastąpić przed rozstrzygnięciem sprawy.

Jeśli przepis na to zezwala, to od wyroku albo postanowienia sądu drugiej instancji można złożyć skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym wyrokiem albo złożyć skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Tak w ogólnym zarysie kształtuje się postępowanie procesowe. Natomiast nieprocesami są sprawy z zakresu prawa osobowego, prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa spadkowego, a także niektóre sprawy z zakresu prawa rzeczowego. Na mocy przepisów szczególnych w nieprocesie prowadzi się również postępowanie rejestrowe przed KRS oraz postępowanie o wpis w księdze wieczystej:

• do spraw z zakresu prawa osobowego zalicza się postępowanie o uznanie za zmarłego, postępowanie o stwierdzenie zgonu oraz postępowanie o ubezwłasnowolnienie;
• do spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego zalicza się sprawy małżeńskie, inne sprawy rodzinne oraz sprawy opiekuńcze, sprawy z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi, sprawy o przysposobienie, sprawy z zakresu opieki, sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką oraz sprawy z zakresu kurateli;
• do spraw z zakresu prawa rzeczowego, które rozstrzyga się w nieprocesie należą: stwierdzenie zasiedzenia, sprawy o przepadek rzeczy, zarząd związany ze współwłasnością i użytkowaniem, zniesienie współwłasności, ustanowienie drogi koniecznej, postępowanie wieczystoksięgowe;
• natomiast postępowanie spadkoweobejmuje takie zagadnienia, jak ogłoszenie testamentu, przyjęcie lub odrzucenie spadku, stwierdzenie nabycia spadku, zabezpieczenie spadku czy też dział spadku.

źródło: www.skarbiec.biz