status prawny udziałów nabytych przez małżonka przed zawarciem małżeństwa

I. Ogólna zasada

Stosownie do art. 31 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (zwanej dalej "k.r.o."), z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (tzw. wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Natomiast przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Dlatego też, jeśli udziały zostały nabyte przez małżonka przed zawarciem małżeństwa, to nie wchodzą one do majątku wspólnego.

II. Skutki przynależności udziałów do majątku odrębnego

Podstawowym skutkiem przynależności udziałów do majątku odrębnego jest niestosowanie zasad obowiązujących przy zarządzie majątkiem wspólnym, takich jak poniższe:
• każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka;
• oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny;
• małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka.
1. Ponadto, w przypadku udziałów należących do majątku odrębnego jednego z małżonków, wierzyciel drugiego z małżonków nie może zastosować wobec takich udziałów art. 787 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego. Zgodnie z tym przepisem tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika. Klauzula taka może jednak zostać nadana wyłącznie z ograniczeniem odpowiedzialności małżonka do majątku objętego wspólnością majątkową i dlatego art. 787 k.p.c. nie znajdzie zastosowania do udziałów znajdujących się w majątku odrębnym.

III. Regulacje specjalne

1. [Dochody z udziałów] W kontekście art. 31 § 1 k.r.o. należy jednak odróżnić samą własność udziałów od własności przychodów jakie udziały mogą przynosić (np. wypłata dywidendy). W tym zakresie zasadą jest, że do majątku wspólnego należą w także dochody z majątku osobistego każdego z małżonków (31 § 2 pkt 2 k.r.o.). W praktyce powyższe oznacza, że dochody generowane przez udziały w spółce będą należały do majątku wspólnego, nawet jeśli same udziały zaliczają się do majątku osobistego jednego z małżonków. (Zagadnienie to posiada pewne dalsze niuanse prawne, których nie rozważamy. W szczególności należy pamiętać, że do majątku osobistego każdego z małżonków należą wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę i wierzytelności z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków, natomiast pobrane wynagrodzenie za pracę i pobrane dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków wchodzą już do majątku wspólnego.)
2. [Zbycie udziałów] Jeśli małżonek sprzeda udział to znajduje zastosowanie reguła, że przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego jednego z małżonków dalej należą do tego majątku osobistego.
3. [Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich] Należy również pamiętać o odrębnych regulacjach dotyczących zobowiązań podatkowych, albowiem ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa wprowadza w tym zakresie pojęcie tzw. "odpowiedzialności podatkowej osób trzecich". Wśród wielu możliwych wypadków tego rodzaju odpowiedzialności istnieje również zasada, że członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności. W wypadku, gdyby więc udziały należały do jednego z małżonków, ale małżonkowie stale współdziałali w działalności gospodarczego drugiego z małżonków, to pierwszy z małżonków może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe drugiego małżonka, pod warunkiem, że on również osiąga korzyści z działalności prowadzonej przez współmałżonka. Zasadę taką stosuje się również do małżonków, którzy zawarli umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, których wspólność majątkowa została zniesiona przez sąd, oraz małżonków pozostających w separacji. Z drugiej jednak strony warto podkreślić, że odpowiedzialność taka ograniczona jest do wysokości uzyskanych korzyści.

IV. Zmiana statusu prawnego udziałów

W przypadku jeśli małżonkowie nie są usatysfakcjonowani statusem udziałów, który został opisany powyżej (np. jeśli chcą spowodować, aby również dochody z udziałów należały do majątku odrębnego małżonka, który jest właścicielem udziałów), to odpowiednim narzędziem do takich działań jest zawarta w formie aktu notarialnego umowa majątkowa. Przez taką umowę małżonkowie mogą wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa. Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.

źródło: www.skarbiec.biz