Fiskus dba by przedsiębiorcy się nie nudzili

Rzeczpospolita w swoim dodatku Dobra firma przypomniała o nowym biurokratycznym obowiązku przedsiębiorców od początku roku nałożonym na nich przez ministra finansów - prowadzenie rejestru podatku od czynności cywilnoprawnych. Przedsiębiorcy mają w rejestrze zapisywać wszystkie przypadki, gdy "czynność cywilnoprawna nie podlega podatkowi lub jest od niego zwolniona". Krótko mówiąc: fiskus chce, by w rejestrze zapisywać wszystkie transakcje, od których nie ma podatku od czynności cywilnoprawnych, ale za to jest VAT. Mało tego - trzeba wpisywać także czynności, od których nie ma ani jednego podatku, ani drugiego!

Podatek od czynności cywilnoprawnych jest pobierany od początku 2001 r., odkąd weszła w życie ustawa o tej daninie z 9 września 2000 r. Zastąpił on w części dotychczasową opłatę skarbową. Podatnikiem może być zarówno przedsiębiorca, jak i osoba fizyczna nie wykonująca działalności gospodarczej. Nie każdy natomiast jest płatnikiem tego podatku. Otóż, zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, jego płatnikiem jest: notariusz - od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego; nabywca rzeczy - od umów sprzedaży, jeżeli nabywca kupuje tę rzecz do przerobu lub sprzedaży.

W rozporządzeniu z 5 grudnia 2000 r. minister finansów nałożył na płatników (a więc i nabywców rzeczy) obowiązek założenia i prowadzenia na każdy rok podatkowy osobnego rejestru podatku. Co ciekawe, mają w nim wpisywać nie tylko kwoty pobranego podatku, ale też odnotowywać przypadki, gdy czynność cywilnoprawna nie podlega podatkowi lub jest od niego zwolniona. Wynika to jednoznacznie z par. 4 ust. 1 pkt 3 wspomnianego rozporządzenia. Innymi słowy, płatnik, jeśli nawet nie pobrał podatku od czynności cywilnoprawnych, musi wypełnić wiele rubryk rejestru.

A rubryk jest niemało. Zgodnie z par. 4 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia, płatnik musi wpisywać: liczbę porządkową, datę wpisania do rejestru dokumentu stwierdzającego dokonanie czynności cywilnoprawnej, datę i numer dokumentu, imię i nazwisko albo nazwę lub firmę stron czynności cywilnoprawnej, numery identyfikacji podatkowej oraz miejsce zamieszkania (siedzibę) stron czynności cywilnoprawnej. Wreszcie w ostatniej rubryce "uwagi" ma napisać, na jakiej podstawie prawnej nie pobrał podatku. Podstawa niepobrania podatku może być oczywista: jeśli od czynności został pobrany VAT, to nie jest już pobierany podatek od czynności cywilnoprawnych. Nie zostanie on też pobrany, gdy czynność podlegała opodatkowaniu VAT, ale przynajmniej jedna ze stron, z tytułu jej dokonania, była zwolniona od VAT.

Wszystkie te przypadki niepobrania podatku od czynności cywilnoprawnych nabywca rzeczy ma pilnie odnotowywać w rejestrze. Nietrudno się domyślić, że w przeważającej części będą tam wpisywane czynności, od których fiskus pobrał VAT. Różnica polega tylko na tym, że o ile fakturę VAT musi wystawić sprzedawca, o tyle czynność udokumentowaną tą fakturą musi wpisać do rejestru nabywca.

Rzeczpospolita napisała, że minister lekką ręką nałożył na podatników obowiązek prowadzenia rejestru, ale nie do końca rozwiązał problem, jak ten rejestr prowadzić. Konkretnie - kiedy dokonywać w nim wpisów. Warto bowiem zauważyć, że minister nie nakazał potwierdzania założenia rejestru przez urząd skarbowy ani nie określił terminu, w jakim trzeba dokonywać wpisów. Zdaniem Joanny Bobrowskiej z Biura Usług Księgowych BUK, można by więc przyjąć, że wpisy powinny być dokonane nie później niż w dniu złożenia deklaracji, a więc siódmego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło pobranie podatku. Jednak w przypadku gdy płatnik dokonuje jedynie czynności nie objętych podatkiem od czynności cywilnych (bo, na przykład, obłożonych VAT), nie powstaje obowiązek składania deklaracji. Co więc zrobić w takiej sytuacji?
- Moim zdaniem, w takim przypadku płatnik nie ma określonego momentu dokonania wpisu. Jednak w chwili gdy przedsiębiorca dokona pierwszej czynności opodatkowanej, to najpóźniej do momentu złożenia deklaracji za ten miesiąc wszystkie dokonane wcześniej w danym roku transakcje dotyczące czynności (rejestr prowadzi się rocznie) nie objętych podatkiem winny być umieszczone w rejestrze. Zdaniem Joanny Bobrowskiej, warto jednak zwrócić uwagę, że ustawodawca daje pewną możliwość uniknięcia kłopotów z prowadzeniem rejestru. Otóż, gdy w urządzeniach księgowych wyodrębniony jest rachunek podatku pozwalający na kontrolę prawidłowości i terminowości jego poboru, płatnicy mogą, za zgodą urzędu skarbowego, zaniechać prowadzenia rejestru podatku, poczynając od pierwszego dnia miesiąca po miesiącu, w którym otrzymali na to zgodę. Warto chyba z tej możliwości skorzystać.

Więcej: Katarzyna Jędrzejewska, Rzeczpospolita, 13 marca 2001, str. F10