Podatek - płacić czy nie?

W sprawie rozpoznanej przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 19 czerwca 2015 r., sygn. akt II FSK 1216/13 zmarł wspólnik spółki. W myśl umowy spółki w przypadku śmierci wspólnika wyłącza się wstąpienie spadkobierców w jego miejsce, a udziały zmarłego wspólnika ulegają umorzeniu.

Spółka złożyła wniosek o udzielenie interpretacji. Chciała wiedzieć, czy przychód spadkobierców zmarłego wspólnika z tytułu otrzymanej spłaty równowartości umorzonych udziałów w spółce podlegać będzie podatkowi od spadków i darowizn na podstawie ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, czy podlegać będzie opodatkowaniu według zasad określonych w ustawie z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zdaniem spółki na podstawie umowy na spadkobierców nie przechodzi w drodze dziedziczenia członkostwo w spółce, lecz wyłącznie prawo majątkowe z tytułu umorzonych udziałów wspólnika. Przedmiotem świadczenia spółki na rzecz spadkobierców nie jest, więc przysługujący wspólnikowi udział, a wypłata jego równowartości z tytułu umorzenia udziałów. W skład spadku po zmarłym wspólniku nie wchodzi ogół praw i obowiązków wspólnika stanowiących udział w spółce z racji jego członkostwa, wchodzi zaś kwota należna z tytułu umorzenia udziałów.

Skoro przepisy o podatku od spadków i darowizn stosuje się do nabycia praw majątkowych w drodze dziedziczenia, zaś nabyta przez spadkobierców wierzytelność o wypłatę wartości ekonomicznej udziałów wchodzi do spadku po zmarłym wspólniku, a przynajmniej wierzytelność ta powstała w drodze dziedziczenia, to do przychodów spadkobierców z tego tytułu stosować powinno się przepisy o podatku od spadków i darowizn. Natomiast z uwagi na fakt, że przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn, spółka nie będzie zobowiązana do pobrania i odprowadzenia podatku dochodowego od osób fizycznych.

Stanowisko fiskusa

Dyrektor izby skarbowej w wydanej interpretacji podatkowej wskazał, że otrzymanie przez spadkobierców wspólnika środków pieniężnych z tytułu posiadanej wierzytelności należy kwalifikować, jako przychód otrzymany na skutek realizacji (wykonania) prawa majątkowego. W przypadku wypłaty przez spółkę należności stanowiącej przychód z praw majątkowych w rozumieniu art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, na spółce – jako podmiocie dokonującym tej wypłaty – spoczywa obowiązek obliczenia, pobrania i odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczkę.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uchylił interpretację wskazując, że skoro podstawą nabycia prawa jest dziedziczenie, to nabycie przez spadkobierców tego prawa majątkowego, w świetle art. 1 ust. 1 pkt 1 o podatku od spadków i darowizn, podlegać będzie opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku od spadków i darowizn. Jeżeli na miejsce zmarłego wspólnika nie mogą wejść jego spadkobiercy, to w sprawie nie ma zastosowania ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stanowisko NSA

Sprawa na skutek skargi ministra finansów trafiła do rozpoznania do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sąd ją oddalił i podkreślił, że kwota równowartości udziału jest prawem majątkowym i wchodzi do spadku po zmarłym wspólniku. Oznacza to, że jako prawo majątkowe wchodzi do spadku i w konsekwencji z chwilą jego śmierci przechodzi na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów w dziedziczeniu. Tym samym równowartość tego udziału, jako prawo majątkowe, które wchodzi w skład spadku podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Nie budzi wątpliwości to, że równowartość powyższego udziału oznacza, że spadkobiercom przysługuje roszczenie o wypłatę ze spółki określonych kwot stosownie do ich udziałów w spadku. Do spadku, więc nie wchodzi roszczenie spadkobierców, ale wchodzi równowartość udziału zmarłego wspólnika – jako prawo majątkowe. Roszczenia spadkobierców o wypłatę udziałów w tym prawie majątkowym to odzwierciedlenie tej równowartości od strony spadkobierców. Jest to tzw. druga strona medalu. Roszczenie to zostanie zaspokojone z chwilą prawomocnego ustalenia spadkobierców przez wypłatę stosownych kwot w pieniądzu i umorzenia udziałów spadkodawcy. Wypłata ta nie będzie oznaczać, że w tym momencie powstanie nowy przychód, który podlegać będzie, jako należność pieniężna, opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

NSA podkreślił, że przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.  Roszczenie i jego realizacja przez spadkobierców jest jednym i tym samym przychodem, który nie może podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, gdyż, jako wchodzące do spadku prawo majątkowe podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Ekwiwalent za udziały zmarłego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (równowartość), jako prawo majątkowe podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, i z chwilą wypłaty tych udziałów spadkobiercom nie podlega ponownemu opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych – uznał NSA.

Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu i w kontrolach podatkowych