Kodeks Spółek Handlowych

Na mocy przepisów ustawy Kodeks Spółek Handlowych [zwana dalej KSH] z dniem 1 stycznia 2001 r. przestają obowiązywać przepisy Kodeksu Handlowego z 1934 r. (z wyjątkiem przepisów o firmie - art. 26-38 kh - i prokurze – art. 60-65 kh, które będą obowiązywały do czasu wydania nowych przepisów). KSH obejmuje swym zakresem regulacje dotyczące spółek normowanych dotychczas w kodeksie handlowym (tj. spółki jawnej, komandytowej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej), a także nowe kategorie spółek: partnerskiej i komandytowo-akcyjnej. W porównaniu z kodeksem handlowym KSH wprowadza całkiem nowe rozwiązania dotyczące łączenia, podziału i przekształcenia spółek oraz istotne zmiany w stosunku do dotychczasowych unormowań spółki z o.o. i spółki akcyjnej. Małych i średnich przedsiębiorców mogą zwłaszcza zainteresować zmiany w zakresie regulacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wciąż będącej jedną z bardziej popularnych form organizacyjnych wśród polskich przedsiębiorców, a także obowiązek przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną po osiągnięciu przez spółkę cywilną w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych przychodu netto równego co najmniej 400 tys. Euro.

Spółka cywilna a spółka jawna

W KSH nie ma co prawda kompleksowej regulacji dotyczącej spółki cywilnej (znajduje się ona w kodeksie cywilnym), jednak w przepisach dotyczących spółki jawnej pojawia się bardzo ważne uregulowanie dotyczące spółki cywilnej większych rozmiarów. Zgodnie z art. 26 KSH, jeżeli spółka cywilna osiągnęła w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych przychody netto, sięgające co najmniej 400 tys. EURO (tzw. przedsiębiorstwo większych rozmiarów), wspólnicy takiej spółki są zobowiązani zgłosić do rejestru wniosek o wpis spółki jawnej do rejestru. Z chwilą wpisu do rejestru spółka ta staje się spółką jawną.

Zgodnie z art. 626 KSH powyższy obowiązek dotyczy również wspólników spółki cywilnej prowadzącej w dniu 1 stycznia 2001 r. przedsiębiorstwo w większym rozmiarze przez okres co najmniej dwóch kolejnych lat obrotowych. W przypadku naruszenia tego przepisu, po upływie roku od dnia wejścia w życie KSH wspólnikowi grozi grzywna do 20.000 złotych.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 151-300 KSH)

W porównaniu z dotychczas obowiązującymi przepisami, od 1 stycznia 2001 r. spółka z o.o. może być założona w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 151 KSH); przypominamy, że dotychczasowa definicja spółki z o.o. wskazywała, że mogła ona być tworzona "w celach gospodarczych". Nowe przepisy zmieniły też minimalną wysokość kapitału zakładowego z 4.000 złotych na 50.000 złotych oraz minimalną wysokość udziału z 50 złotych na 500 złotych (art. 154 KSH).

Wprowadzono zupełnie nową regulację dotyczącą spółki kapitałowej w organizacji, czyli spółki z o.o. i spółki akcyjnej w okresie przed rejestracją. Zgodnie z nowymi przepisami spółka kapitałowa w organizacji może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana (art. 11 KSH). Spółkę w organizacji reprezentuje zarząd lub pełnomocnik powołany jednomyślną uchwałą wspólników; osoby te odpowiadają solidarnie przy czym odpowiedzialność ta ustaje wobec spółki z chwilą zatwierdzenia ich czynności przez zgromadzenie wspólników. W spółce jednoosobowej w organizacji jedyny wspólnik nie ma prawa reprezentowania spółki; nie dotyczy to zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego. W przepisach ogólnych określono zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji (art. 13), zgodnie z którymi odpowiedzialność tą ponoszą spółka i osoby, które działają w jej imieniu; solidarnie ze spółką odpowiada też za zobowiązania spółki w organizacji jej wspólnik do wartości niewniesionego wkładu, określonego w umowie spółki.

W odniesieniu do prawa wspólników spółki z o.o. do dywidendy dotychczasowe przepisy poszerzono m.in. o:

• zapis, że uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym przysługiwały udziały w dniu podjęcia uchwały o podziale zysku (art. 193 § 1);
• definicję dnia dywidendy (art. 193 § 2 KSH) – jest to dzień, wg którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy, nie może być wyznaczony później niż dwa miesiące od dnia podjęcia uchwały o podziale;
• określenie zasad wypłacania zaliczek na poczet dywidendy (art. 194 – 195);
• pojęcie dywidendy uprzywilejowanej (art. 196 i 197 KSH);
• zmieniono też okres przedawnienia roszczeń z tytułu nienależnie pobranych przez wspólników wypłat z lat 5 na 3 lata (art. 198 § 4 KSH).

Nowe przepisy wprowadzają istotne ograniczenia co do składania oświadczeń woli przez jedynego wspólnika w spółce z o.o. (dotychczas tego nie było) – art. 173 KSH, a mianowicie:

• zastrzeżono formę pisemną oświadczenia składanego spółce z podpisem notarialnie poświadczonym, chyba że ustawa stanowi inaczej;
• jeżeli wspólnik jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu spółki, czynność prawna między nim a spółką wymaga formy aktu notarialnego.

Podmioty zainteresowane prowadzeniem bądź prowadzące działalność gospodarczą w formie spółki z o.o. powinny też zwrócić uwagę na zmiany w przepisach dotyczących m.in. umorzenia udziałów (art. 199-200 KSH), zarządu i nadzoru w spółce z o.o.

Przepisy przejściowe i końcowe (art. 610-633 KSH)

Spośród licznych przepisów przejściowych i końcowych na uwagę zasługują zwłaszcza następujące:

• art. 623 KSH wprowadza obowiązek dostosowania do przepisów nowej ustawy postanowień umów, aktów założycielskich i statutów dotychczasowych spółek handlowych w terminie 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy (z wyjątkiem uprawnień wspólników i akcjonariuszy nabytych przed dniem wejścia w życie nowej ustawy). W przypadku naruszenia tego przepisu sąd rejestrowy może z urzędu lub na wniosek osoby mającej interes prawny wezwać spółkę do usunięcia naruszenia w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy. Jeżeli spółka nie uczyni zadość wezwaniu, sąd może także z urzędu wydać postanowienie o rozwiązaniu spółki;
• art. 624 § 1 KSH – dotyczy spółek z o.o.: w terminie 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy spółki z o.o. dokonają podwyższenia kapitału zakładowego co najmniej do wysokości 25 tys. złotych oraz spełnią wymogi dotyczące minimalnej wartości udziału (500 złotych). Najpóźniej w terminie 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy spółki te dostosują wysokość kapitału zakładowego do co najmniej 50 tys. złotych.