Jak nie podpaść Urzędowi Skarbowemu

Zdarza się, że przedsiębiorcy nie zdają sobie sprawy z tego, że naruszają przepisy karne skarbowe i tym samym popełniają wykroczenia skarbowe. Niestety, zgodnie z rzymską zasadą, że „nieznajomość prawa szkodzi”, niewiedza nie może być usprawiedliwieniem. Dlatego warto wiedzieć, jakich zachowań należy unikać, a także jak postępować, gdy już się naruszyło prawo.

Najbardziej oczywistym naruszeniem przepisów jest uchylanie się od opłaty podatków i tym samym doprowadzanie do powstania zaległości podatkowych. Zgodnie z kodeksem karnym skarbowym uporczywe niewpłacanie podatku w terminie jest wykroczeniem skarbowym (art. 57 §1). Należy zwrócić uwagę, że uporczywością, według postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2003 r. jest nie tylko wielokrotne, powtarzające się nieuiszczenie podatku w terminie, ale także długotrwałe, chociażby jednorazowe opóźnienie w jego regulowaniu. Sąd zaznaczył również, że takiego postępowania nie usprawiedliwia nawet trudna sytuacja finansowa podatnika.

Jednak nie tylko niezapłacenie podatku jest wykroczeniem. Kodeks karny skarbowy zalicza także do wykroczeń skarbowych nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania, podawanie nieprawdy lub zatajenie prawdy. Również niezłożenie deklaracji podatkowej lub złożenie jej po terminie nawet, jeśli została wpłacona należność podatkowa, jest wykroczeniem skarbowym przewidzianym w ustawie.

Sankcje za naruszenia

Niepłacący zobowiązania podatkowego w terminie doprowadza do powstania zaległości podatkowych. W takiej sytuacji przede wszystkim trzeba pamiętać, że płacąc zaległy podatek trzeba będzie doliczyć do niego również odsetki za zwłokę. Zgodnie z Ordynacją Podatkową odsetki będą też przysługiwać za nieuregulowane w terminie zaliczki na podatek, w części przekraczającej wysokość podatku należnego za rok podatkowy. Odsetki nalicza sam podatnik lub płatnik i powinien je wpłacić nie czekając na wezwanie organu podatkowego. Obecnie odsetki za zwłokę wynoszą 10,5 proc.

Na równi z zaległością podatkową traktuje się także nadpłatę, jeśli w zeznaniu lub deklaracji została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych. Zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej lub został on zaliczony na poczet zaległości podatkowej albo bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, również jest traktowane jako zaległość podatkowa, chyba że podatnik wykaże, że nie nastąpiło to z jego winy.

Odsetki za zwłokę naliczane są od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku. Aby prawidłowo obliczyć wysokość odsetek, należy sprawdzić kwotę zaległości, obliczyć liczbę dni pozostawania w zwłoce oraz sprawdzić obowiązującą stawkę odsetek za ten okres.

Poza koniecznością zapłaty odsetek, niefrasobliwy podatnik musi się liczyć z możliwością poniesienia kary grzywny. Za naruszenie prawa, czyli dokonanie wykroczenia skarbowego, można być pociągniętym do odpowiedzialności karnej skarbowej. Za wykroczenie skarbowe może być wymierzona kara grzywny w granicach od 1/10 do dwudziestokrotności wysokości minimalnego wynagrodzenia lub nawet kara pozbawienia wolności. Od 1 stycznia 2009 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 1276 zł, czyli grzywna może być nałożona w wysokości od 127,60 do 25 520 złotych. Za różne rodzaje wykroczeń, kodeks karny skarbowy przewiduje różne stawki grzywny. I tak: nieterminowe złożenie zeznania jest karane grzywną w przedziale wspomnianym powyżej; osoby, które w zeznaniu podają nieprawdę, zaniżając podatek, podlegają karze grzywny w wysokości 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności. Taką samą karą jest zagrożone zawyżenie kwoty podatku do zwrotu lub całkowite uchylanie się od opodatkowania. Natomiast, gdy osoba sprawcy nie budzi wątpliwości, a okoliczności popełnienia przez niego wykroczenia skarbowego są jasne i nie zachodzi potrzeba wymierzenia kary surowszej, można ukarać podatnika mandatem do wysokości podwójnego minimalnego wynagrodzenia. Jednak warunkiem nałożenia mandatu jest wyrażenie przez sprawcę wykroczenia skargowego zgody na przyjęcie mandatu (art. 137 k.k.s.). Urząd Skarbowy wymierzając karę grzywny lub mandatu uwzględnia stosunki majątkowe i rodzinne sprawcy, a także jego dochody i możliwości zarobkowe.

Oczywiście, poza odsetkami oraz grzywną podatnik musi też zapłacić zaległość podatkową. Jeżeli nie chce on dobrowolnie uregulować zaległego podatku, urząd skarbowy przystąpi do przymusowego ściągnięcia w drodze postępowania egzekucyjnego.

Jak się bronić

Aby nie dopuścić do popełnienia wykroczenia skarbowego, należy pamiętać o ciążących na nas obowiązkach. Jeżeli wiemy, że z jakichś powodów nie będziemy mogli dotrzymać terminów ustawowych zapłaty podatku, możemy zwrócić się do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o odroczenie terminu złożenia zeznania oraz płatności podatku. Wniosek taki musi być uzasadniony ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. To, czy odroczenie zostanie przyznane podatnikowi, zależy od uznaniowej decyzji naczelnika. Jeżeli zostanie wydana decyzja odraczająca termin zapłaty podatku, należy zapłacić opłatę prolongacyjną w wysokości 50 proc. stawki odsetek za zwłokę. Uiszcza się ją w nowym wyznaczonym przez naczelnika urzędu terminie wraz z kwotą podatku. Jeżeli podatnik nie postarał się o odroczenie terminu i zeznanie nie zostało złożone bądź podatek nie został zapłacony można uniknąć kary stosując, tzw. „czynny żal”. Polega on na zawiadomieniu urzędu skarbowego o popełnieniu wykroczenia skarbowego. Takie zawiadomienie należy złożyć na piśmie lub ustnie do protokołu - jednocześnie uiszczając należność podatkową. Jednak „czynny żal” będzie skuteczny tylko wówczas, gdy fiskus jeszcze sam nie wykrył tego wykroczenia. Gdy organ ścigania ma już wyraźnie udokumentowaną informację o popełnieniu wykroczenia, a także, gdy organ ścigania rozpoczął już czynności służbowe takie jak przeszukanie, czynności sprawdzające czy kontrolne zmierzające do ujawnienia wykroczenia skarbowego, zawiadomienie złożone przez podatnika jest już bezskuteczne. Wtedy można minimalizować zakres odpowiedzialności poprzez przyznanie się do popełnienia zarzucanego czynu i złożenie wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Na to jednak zezwala sąd, a nie organ podatkowy.

W lepszej sytuacji są podatnicy, którzy złożyli deklarację i wpłacili należności, ale w złej wysokości. Wtedy wystarczy złożyć korektę deklaracji wraz z pisemnym uzasadnieniem przyczyny korekty oraz oczywiście uiścić zaległe należności. Możliwość złożenia korekty zgodnie z art. 81b §3 Ordynacji Podatkowej nie stosuje się w zakresie podatku od towarów i usług.

Karina Korczyńska, prawnik, menedżer działu doradztwa PROFIT system