Jak rozstać się z franczyzodawcą?

Chcesz uporządkować swoje sprawy, również te biznesowe, więc zaglądasz do zawartej jakiś czas temu umowy franczyzowej. A w niej widnieje zapis „umowa będzie obowiązywała przez okres 10 lat i ulega rozwiązaniu po upływie tego terminu.” Co zrobić, żeby móc wcześniej rozstać się z franczyzodawcą?

Umowa franczyzowa jest długookresową formą współpracy. Jej cel, którym jest rozwinięcie działalności i czerpanie korzyści finansowych, może zostać osiągnięty tylko w długim czasie. Dlatego też umowy franczyzowe zawierane są najczęściej na okres 5, 10, a nawet 20 lat. Zdarza się również, że franczyzobiorcy podpisują umowy na czas nieokreślony. Taka długoterminowość jest korzystna z punktu widzenia realizacji planów biznesowych, ale czasami zdarzają się sytuacje nieprzewidziane i okazuje się, że franczyzobiorca nie chce lub nie może dalej realizować tak długiego zobowiązania. Wtedy należy jeszcze raz przeczytać umowę, aby sprawdzić w jaki sposób można zakończyć współpracę.

Wypowiedzenie umowy

Dobrze przygotowane umowy franczyzowe przewidują możliwość przedterminowego rozwiązania umowy i szczegółowo to regulują. Mogą być różne przyczyny z jakich franczyzobiorca chce rozwiązać umowę franczyzową. Może np. chcieć rozwiązać umowę ponieważ franczyzodawca nie wywiązuje się ze swoich obowiązków – wtedy może złożyć pisemne wypowiedzenie umowy. Jest to czynność prawna, która w sposób jednostronny kształtuje stosunek prawny łączący strony umowy. W zależności od tego czy naruszenie obowiązków jest zawinione przez franczyzodawcę czy też nie, w wypowiedzeniu można podać termin rozwiązania umowy albo wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym. Jeżeli sama umowa wylicza sytuacje, w których dopuszczalne jest rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem, sprawa jest prosta. Jednak wiele umów nie ma takich zapisów. Należy jednak stwierdzić, że nawet gdy brak jest w umowie takich zapisów, franczyzobiorca nie jest pozbawiony prawa do skorzystania z wypowiedzenia.

Przyjmuje się, że franczyzobiorca może złożyć wypowiedzenie, jeżeli franczyzodawca:

• nie dostarczy urządzeń lub wyposażenia określonego w umowie,
• nie udzieli przewidzianej pomocy,
• nie przeprowadzi obowiązkowego szkolenia personelu,
• nie wywiąże się z obowiązku dostawy produktów, towarów itp.,
• nie prowadzi działań reklamowych lub marketingowych,
• narusza zagwarantowaną wyłączność terytorialną,
• bezzasadnie podnosi bieżące opłaty franczyzowe.

Odstąpienie od umowy

Inną, nadzwyczajną formą zakończenia stosunku umownego jest odstąpienie od umowy. Jest to również czynność jednostronna, która powoduje wygaśnięcie stosunku prawnego. Różni się ona od wypowiedzenia tym, iż działa niejako wstecz i wywołuje taki skutek jakby umowa nigdy nie była zawarta. Dlatego też odstąpienie od umowy powoduje powstanie obowiązku zwrotu wszelkich świadczeń dokonanych przez strony, czyli przywrócenia do stanu sprzed zawarcia umowy. Skorzystanie z tej formy rozwiązania stosunku prawnego łączącego franczyzodawcę i franczyzobiorcę może nastąpić tylko na skutek postępowania franczyzodawcy znacznie bardziej rażącego niż w przypadkach wyliczonych w wypowiedzeniu ze skutkiem natychmiastowym. W umowach franczyzowch bardzo rzadko są umieszczane zapisy o możliwości odstąpienia od umowy, a jeżeli nawet się znajdują to zastrzegają termin w jakim można skorzystać z odstąpienia.

Co na to franczyzodawca?

Niestety wykorzystując te drogi rozwiązania umowy, należy być przygotowanym na sytuację, gdy franczyzodawca nie zgodzi się z zarzutami i będzie chciał skierować sprawę na drogę sądową. Dlatego trzeba mieć solidne, udokumentowane dowody dokonanych naruszeń przez franczyzodawcę, aby móc dowieść swoich racji przed sądem i uchronić się przed zapłatą kar umownych czy odszkodowania.

Zgoda obu stron

Czasami zdarzają się też sytuacje, gdy nagle trzeba wyjechać za granicę, albo po prostu wybór danej branży był na tyle niefortunny, że franczyzobiorca nie chce dalej w niej działać. W takiej sytuacji, gdy franczyzobiorcy zależy na szybkim i polubownym rozwiązaniu umowy najlepiej jest podjąć rozmowy z franczyzodawcą. Wyjaśniając zaistniałą sytuację można zawrzeć ugodę i rozwiązać umowę za obustronnym porozumieniem stron. Wtedy wystarczy wskazać konkretny termin wygaśnięcia stosunku prawnego bez konieczności podawania przyczyn rozwiązania umowy. Innym rozwiązaniem tego problemu może być sprzedaż punktu franczyzowego osobie trzeciej. Większość umów franczyzowych przewiduje taką możliwość, choć jest ona uzależniona od zgody franczyzodawcy. Organizator systemu może albo zaakceptować nabywcę i wyrazić zgodę na sprzedaż, albo może skorzystać z prawa pierwokupu, a wtedy odkupi punkt i będzie go prowadził jako własny. Zawsze warto podjąć rozmowy, ponieważ polubowne rozstanie jest korzystne dla obu stron.

Trudna sytuacja spadkobierców

Niestety zdarzają się także niemiłe sytuacje jak śmierć franczyzobiorcy, która również wpływa na obowiązywanie umowy franczyzowej. Jeżeli franczyzobiorca prowadził działalność gospodarczą jednoosobowo to powstaje pytanie czy umowa nadal obowiązuje, czy ulega rozwiązaniu. Ponieważ nie ma jedynego, uniwersalnego wzorca umowy franczyzowej, różne umowy różnie to regulują. Niektóre zawierają zapisy o rozwiązaniu umowy z chwilą śmierci franczyzobiorcy i wtedy spadkobiercy odpowiadają za zobowiązania zmarłego, ale również dziedziczą jego własność (np. wyposażenie punktu franczyzowego, jeżeli franczyzobiorca był jego właścicielem) w oparciu o ogólne przepisy prawa spadkowego, ale bez możliwości dalszego prowadzenia punktu franczyzowego. Inne umowy mogą zawierać zapisy, umożliwiające spadkobiercom dalsze prowadzenie placówki. Najczęściej jednak w takich sytuacjach, spadkobiercy muszą spełniać określone przez franczyzodawcę warunki i zostać przez niego zaakceptowani.

Negocjuj umowę

Podpisując umowę franczyzową warto zwrócić uwagę czy zawiera ona zapisy dotyczące sposobów jej rozwiązania. Jasno sprecyzowane zapisy minimalizują ryzyko wystąpienia nieporozumień między stronami. A jeżeli podpisałeś już umowę, która nie porusza tych kwestii, zawsze możesz rozpocząć rozmowy z franczyzodawcą i podpisać aneks do umowy określający sposoby jej rozwiązania.

Karina Korczyńska, prawnik, menedżer działu doradztwa PROFIT system