Niepełnosprawny pracownik

Dla osób z niepełnosprawnością praca jest bardzo ważnym czynnikiem, który pozwala nie tylko na ekonomiczną niezależność, poprawę jakości życia czy zwiększenie poczucia własnej wartości, ale też umożliwia integrację z otoczeniem. Niestety, w Polsce nadal większość osób z niepełnosprawnościami pozostaje poza rynkiem pracy – i to pomimo wielu zachęt dla pracodawców.

W minionym roku Najwyższa Izba Kontroli (NIK) zbadała pracodawców publicznych pod kątem zatrudniania osób z orzeczeniem o niepełnosprawności. Z badania wynika, że prawie 78 proc. takich pracodawców w ogóle nie podejmowało dodatkowych działań, mających na celu zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami prawa do pracy. Do takich działań zalicza się m.in. współpracę z organizacjami pozarządowymi, działającymi na rzecz osób z niepełnosprawnościami czy zamieszczanie informacji o wolnych stanowiskach pracy na dedykowanych stronach internetowych. Przy tym raport NIK o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w Polsce, też z ubiegłego roku, pokazuje, że liczba takich osób w wieku produkcyjnym wynosi prawie 1,7 mln, z czego biernych zawodowo jest aż 71,1 proc.

Agnieszka Dawcewicz, młodszy specjalista ds. kadr, w departamencie outsorucinsu w Grant Thornton, zwraca uwagę, że warto się zainteresować zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Dla firmy oznacza to korzyści, nie tylko finansowe. – Coraz więcej pracodawców zdaje sobie sprawę, że budowanie różnorodnych zespołów pracowniczych przynosi korzyści wizerunkowe. Dzięki temu można zbudować wizerunek przyjaznej i odpowiedzialnej marki – tłumaczy Agnieszka Dawcewicz. W projekt zatrudnienia osób niepełnosprawnych w maju 2013 roku zaangażowała się agencja zatrudnienia Manpower. – Bardzo szybko znalazł on uznanie wśród konsultantów oraz menedżerów naszej firmy – mówi Łukasz Kubiak, menedżer tego projektu.

Jego celem jest pokazanie potencjału osób z niepełnosprawnościami i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. – W ramach prowadzonych działań zainicjowaliśmy m.in. spotkania ze środowiskiem biznesowym, podczas których pokazujemy wspólnie z naszymi pracownikami, jak wiele korzyści może przynieść zatrudnienie osób, borykających się z różnymi dysfunkcjami. Dzięki takim działaniom, osoby które jeszcze wczoraj nie mogły znaleźć pracy z powodu uszczerbku na zdrowiu, dziś w pełni korzystają z rozwoju zawodowego – tłumaczy Łukasz Kubiak.

Dodaje, że pracownicy z niepełnosprawnością często postrzegani są przede wszystkim przez pryzmat swojej choroby i obawę innych przed zbyt dużymi barierami, jakie dzielą obie grupy. Jednak w rzeczywistości różnice te wielkie nie są. Duże natomiast bywają problemy, dotyczące stereotypowego nastawienia, którego rezultatem jest niedocenianie niepełnosprawnych jako pełnowartościowych pracowników. Tymczasem 9 na 10 klientów agencji zatrudnienia Manpower, którzy dzięki niej decydują się na zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością, stwierdza, że jest to grupa bardzo lojalna i zmotywowana do działania, a poziom ich wiedzy i doświadczenia nie odbiega od innych pracowników.

Korzyści z zatrudniania

Oprócz pomocy osobom z dysfunkcjami, zatrudnianie to także realne korzyści finansowe dla przedsiębiorców. Tym, którzy decydują się na współpracę z osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności (przy tym muszą to być osoby, które znajdują się w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych), przysługuje miesięczne dofinansowanie. Jest ono wypłacane z pieniędzy Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Nie przysługuje ono pracownikom z lekkim albo umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, którzy mają ustalone prawo do emerytury. Dofinansowania nie dostanie też pracodawca zatrudniający osoby niepełnosprawne na umowę cywilnoprawną – np. o dzieło albo zlecenie. – Można je dostać tylko, jeżeli zatrudnimy daną osobę na podstawie umowy o pracę – podkreśla Agnieszka Dawcewicz.

Przy tym miesięczna wysokość dofinansowania zależy od wymiaru czasu pracownika niepełnosprawnego, stopnia jego niepełnosprawności (1800 zł przy znacznym stopniu, 1125 zł przy umiarkowanym i 450 zł w przypadku lekkiego stopnia niepełnosprawności), szczególnych schorzeń, a także typu pracodawcy, u którego niepełnosprawny jest zatrudniony. I tak dofinansowanie rośnie o 600 zł w przypadku osób niepełnosprawnych, w odniesieniu do których orzeczono: chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe, epilepsję oraz niewidomych w stopniu znacznym i umiarkowanym.

Na wysokość dofinansowania wpływa także typ pracodawcy, u którego niepełnosprawny jest zatrudniony oraz wysokość kosztów płacy. Zasady są takie, że miesięczne dofinansowanie nie może przekroczyć 75 proc. poniesionych kosztów płacy w przypadku pracodawcy prowadzącego działalność gospodarczą oraz 90 proc. w przypadku firmy, która działa w innej formie. W koszty płacy wlicza się wynagrodzenie brutto, obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe naliczane od tego wynagrodzenia oraz obowiązkowe składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Ponadto pracodawca zatrudniający osobę niepełnosprawną może liczyć na zwrot kosztów związanych z przystosowaniem stanowisk pracy i pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb niepełnosprawnego pracownika, wyposażenia stanowiska pracy takiej osoby, a także jego szkolenia. Do tego można się starać o zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających osobie niepełnosprawnej w pracy w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na  stanowisku pracy. Pracodawca dostanie też zwrot pieniędzy za szkolenie pracowników pomagających niepełnosprawnemu i będzie zwolniony z wpłat na PFRON.

Obowiązki pracodawcy

Niestety, zatrudnianie osób niepełnosprawnych wiąże się także z wieloma obowiązkami. Przede wszystkim czas pracy osoby, która jest niepełnosprawna w lekkim stopniu, nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Natomiast czas pracy osoby niepełnosprawnej w stopniu umiarkowanym lub znacznym nie może przekroczyć siedmiu godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo. Krótszy wymiar czasu pracy nie powoduje obniżenia wynagrodzenia. – Ponadto osoby niepełnosprawne nie mogą być zatrudnione w porze nocnej oraz w godzinach nadliczbowych – mówi Agnieszka Dawcewicz.
Do tego, tak jak każdy pracownik, niepełnosprawni mają prawo do 15 minut przerwy, poza tym należy im się dodatkowe 15 minut na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Obie przerwy są wliczone do czasu pracy.

Przy tym osobie ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego takiego urlopu nabywa ona po przepracowaniu jednego roku od dnia zaliczenia jej dysfunkcji do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. 

Ten dodatkowy urlop nie przysługuje, jeżeli niepełnosprawny jest uprawniony do urlopu wypoczynkowego, który wynosi więcej niż 26 dni albo dodatkowego wynoszącego 10 dni na podstawie odrębnych przepisów. Natomiast jeśli te przepisy przewidują dodatkowy urlop krótszy niż 10 dni, to zamiast niego przysługuje urlop dodatkowy z tytułu niepełnosprawności wynoszący 10 dni.

Osoba z niepełnosprawnością umiarkowaną lub znaczną ma także prawo do zwolnienia od pracy w wymiarze 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku. Łącznie urlop dodatkowy i zwolnienie od pracy w związku z turnusem nie mogą przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Pracownikowi z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługuje też zwolnienie od pracy w celu poddania się zabiegom leczniczym, wykonania badań specjalistycznych oraz uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane po godzinach pracy. – Za czas zwolnienia od pracy z tych powodów pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia obliczonego jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy – mówi Agnieszka Dawcewicz.

Artykuł pochodzi z archiwalnego numeru miesięcznika "Własny Biznes FRANCHISING".