Ze wspólnikiem czy bez: wybieramy formę prawną dla firmy

Kodeks spółek handlowych reguluje funkcjonowanie spółek osobowych: jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej oraz spółek kapitałowych, czyli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej. Nie zawiera natomiast przepisów dotyczących jednoosobowej działalności gospodarczej oraz spółki cywilnej. Te formy działalności zostały uregulowane, odpowiednio, w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej i w kodeksie cywilnym.

Najprościej nie zawsze najlepiej

Najprostszą formą prowadzenia własnej firmy jest tzw. indywidualna działalność gospodarcza. Może ją prowadzić każda pełnoletnia osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Aby zarejestrować firmę obecnie, wystarczy posiadać profil zaufany lub podpis kwalifikowany, nie potrzebna jest wizyta w urzędzie. Przez internet na stronie biznes.gov.pl można złożyć formularz CEIDG-1 i podpisać profilem zaufanym lub podpisem kwalifikowanym. Można też tradycyjnie udać się do urzędu gminy lub urzędu miasta z dowodem osobistym i tytułem prawnym do lokalu i tam wypełnić wniosek o wpis do działalności gospodarczej. Od momentu wskazanego we wniosku można już prowadzić biznes. Zaletami tej formy działania są niskie koszty założenia firmy i prostota w zarządzaniu. Dużą wadą jest natomiast wysokie ryzyko, bowiem przedsiębiorca odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem bez ograniczeń. Ponadto nie można pozyskać kapitału ani na rynku kapitałowym, ani przez przyjęcie wspólnika.

Spółka cywilna

Kolejną prostą formą prowadzenia firmy jest spółka cywilna. Mogą założyć ją przynajmniej dwie osoby fizyczne przez wniesienie wkładów. Spółka nie ma osobowości prawnej (wszelkie czynności dokonują wspólnicy we własnym imieniu i każdy z nich jest osobnym przedsiębiorcą) i nie posiada własnego majątku, wszystkie wkłady wniesione są majątkiem wspólnym. Umowę spółki należy sporządzić w formie pisemnej, ale nie musi to być akt notarialny. Każdy ze wspólników musi się zarejestrować w ewidencji działalności gospodarczej.

Ta forma prowadzenia firmy nadaje się do prowadzenia biznesu raczej w niewielkiej skali i w gronie zaufanych osób, np. jako firma rodzinna. Zaufanie wspólników jest bardzo ważne, ponieważ za zobowiązania ponoszą oni odpowiedzialność solidarną, tzn. wierzyciel może wybrać, od którego ze wspólników będzie domagał się zwrotu długu. Odpowiedzialności solidarnej nie można wyłączyć ani ograniczyć w umowie spółki. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania całym swoim majątkiem. Zaletą tej formy działalności są niskie koszty założenia i proste procedury prowadzenia spółki.

KSH reguluje odrębnie

Kodeks Spółek Handlowych rozróżnia spółki osobowe i kapitałowe. Mogą one nabywać prawa i obowiązki we własnym imieniu, a także pozywać lub być pozywanymi. Po podpisaniu umowy spółki lub statutu, musi ona zostać zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Spółka jawna

Jedną ze spółek osobowych jest spółka jawna, którą zakłada się do prowadzenia większego przedsiębiorstwa. Mogą ją założyć minimum dwie osoby fizyczne lub prawne, zawierając umowę na piśmie. Przepisy nie nakładają wymogu minimalnego wkładu kapitałowego, niezbędnego do jej założenia. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie. Jednak ich odpowiedzialność ma charakter subsydiarny, co oznacza, że wierzyciel chcąc zaspokoić swoje roszczenia najpierw sięgnie do majątku spółki, a następnie będzie dochodził roszczenia od któregoś ze wspólników. Osoba przystępująca do spółki odpowiada za jej zobowiązania powstałe przed dniem przystąpienia.

Spółka partnerska

W celu wykonywania wolnych zawodów, takich jak np. adwokat, aptekarz, architekt, biegły rewident, wspólnicy najczęściej wybierają formę spółki partnerskiej. Mogą ją założyć co najmniej dwie osoby fizyczne, które mają uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu. Jest to spółka osobowa, a zatem nie posiada osobowości prawnej. Umowa spółki musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Prawo nie wymaga określonej wysokości nakładów inwestycyjnych. Zaletą tej formy prowadzenia firmy jest ponoszenie odpowiedzialności przez wspólników wyłącznie za działania własne oraz osób pozostających pod ich kierownictwem.

Spółka komandytowa

Kolejną spółkę osobową, która nie ma osobowości prawnej jest spółka komandytowa. Do jej założenia wystarczą dwie osoby fizyczne lub prawne, które podpiszą umowę w formie aktu notarialnego i zarejestrują spółkę. Za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada co najmniej jeden wspólnik bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do tzw. sumy komandytowej. Komandytariusz nie ma prawa prowadzenia spraw spółki bez pełnomocnictwa, nie figuruje w nazwie spółki, może natomiast kontrolować księgi rachunkowe i bilans spółki.

Spółka komandytowo-akcyjna

Dla prowadzenia przedsiębiorstwa w dużym rozmiarze, jak np. duża firma rodzinna właściwa jest spółka komandytowo-akcyjna. Mogą ją założyć minimum dwie osoby fizyczne lub prawne. Jednak wymagane jest wniesienie do spółki przynajmniej 50 tys. zł kapitału. Wszyscy komplementariusze podpisują statut (a nie umowę spółki) w formie aktu notarialnego. Wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem, który nie odpowiada za zobowiązania spółki.

Najczęściej spotykana - Sp. z o. o.

Najbardziej powszechną formą prowadzenia biznesu w Polsce jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Ten typ spółki sprawdza się, gdy planuje się przedsięwzięcie wymagające dużego kapitału, ale także przy niewielkim biznesie. Spółka ta może być jednoosobowa, natomiast nie może jej zawiązać inna jednoosobowa spółka z o.o. Można też bez większych komplikacji przyjąć do niej nowego wspólnika. W odróżnieniu od poprzednich spółek, jest to spółka kapitałowa, która ma osobowość prawną. W jej imieniu działa zarząd, a nie wspólnicy. Aby założyć spółkę z o.o. trzeba dysponować kapitałem o wartości co najmniej 5 tys. zł. Kapitał jest podzielony na udziały. Jeżeli któryś ze wspólników ma więcej niż jeden udział, udziały muszą być równe. Udziały mogą być nierówne tylko wtedy, gdy wspólnicy zgodnie z umową mogą mieć tylko jeden udział. Udziały wnosi się w postaci pieniądza lub aportu: rzeczy, np. maszyn, budynków lub praw do m.in. znaków towarowych. Tworzą one kapitał zakładowy spółki. Umowę spółki należy sporządzić w formie aktu notarialnego. Rejestrując spółkę przez system S24 można skorzystać z gotowego wzorca umowy spółki i nie jest wymagana w tej sytuacji umowa w formie aktu notarialnego. Jeśli  kapitał zakładowy w spółce ma być objęty aportem, nie można skorzystać z tego wzorca i należy zarejestrować spółkę w sposób tradycyjny. Za zobowiązania spółki z o.o. odpowiada spółka całym swoim majątkiem.

Spółka akcyjna

Typową spółką kapitałową jest spółka akcyjna. Spółkę tę założyć może jedna lub więcej osób, które wnoszą minimalny kapitał w wysokości 50 tys. zł. Spółki tej nie może jednak samodzielnie założyć jednoosobowa spółka z o.o. Zaletą tego rodzaju spółki jest łatwość pozyskiwania kapitału oraz brak odpowiedzialności akcjonariuszy za zobowiązania spółki. Spółka akcyjna odpowiada za zobowiązania do wysokości kapitału akcyjnego. Jednak prowadzenie jej jest bardzo sformalizowane, a proces rejestracji jest drogi i skomplikowany. Ta forma nie jest stosowana przez franczyzobiorców, rozpoczynających dopiero swoją działalność.

Prosta spółka akcyjna

Od 1 lipca 2021 roku przedsiębiorcy mogą prowadzić działalność w nowej formie - prostej spółki akcyjnej (PSA).

PSA jest łatwiej założyć niż klasyczną spółkę akcyjną, łatwiej też ją rozwiązać. To bardzo ważne dla młodych firm lub osób, które dopiero planują otworzyć biznes, w tym dla innowacyjnych startupów. Z ich punktu widzenia kluczowe zasady PSA to:

• bardzo niski kapitał akcyjny wymagany przy zakładaniu spółki - 1 zł
• elastyczne podejście do organów spółki, w tym możliwość powołania rady dyrektorów, która łączy cechy zarządu i rady nadzorczej
• prostsze procedury i większa swoboda w podejmowaniu uchwał zdalnie, przy pomocy poczty elektronicznej czy komunikatorów internetowych
• większa elastyczność, jeśli chodzi o rodzaje akcji i zasady działania spółki, w tym akcje za pracę lub usługi
• możliwość założenia przez internet, w systemie S24
• rejestr akcjonariuszy w formie cyfrowej, prowadzony przez notariusza lub biuro maklerskie
• łatwiejsze dysponowanie środkami spółki - brak „zamrożonego” kapitału zakładowego
• proste zasady dotyczące likwidacji spółki i krótszy czas potrzebny na likwidację.

Więcej o tej formie działalności znajdziesz tu: https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00168